Ognանաչողական հոգեբանությունը հոգեբանական գիտության համեմատաբար երիտասարդ ոլորտ է, բայց այն արագորեն դառնում է ժողովրդականություն: Տերմինի հեղինակությունը պատկանում է ամերիկացի հոգեբան Ուլրիկ Նայսերին, ով 1967 թվականին այս վերնագրով գիրք է հրատարակել:
Ognանաչողական հոգեբանները մասնագիտանում են ուղեղի ճանաչողական կարողությունների ուսումնասիրության մեջ, այն է `մարդու ուղեղն ինչպես է ընկալում շրջապատող աշխարհը և սովորում, ինչպես է այն ճանաչում, մշակում և պահպանում տեղեկատվությունը:
Ognանաչողականն ընդգրկում է բոլոր գործընթացները, որոնցով փոփոխվում են մուտքային զգայական տեղեկատվությունը: Այս գործընթացները շարունակվում են նույնիսկ արտաքին խթանման բացակայության պայմաններում, երբ խոսքը վերաբերում է երեւակայությանը, երազներին և հալյուցինացիաներին:
Cանաչողական հոգեբանության մասնագետների կողմից անցկացված հետազոտությունն ուղղված է մտավոր գործունեության օրինաչափությունների բացահայտմանը և մտածողության ընդհանուր արդյունավետության բարձրացմանը, սոցիալական փոխազդեցությունների որակի և անձնական աճի բարելավմանը: Հիմնականում, ճանաչողական հոգեբանները ուսումնասիրում են, թե ինչպես օգտագործել ձեր ուղեղը հնարավորինս արդյունավետ:
Ognանաչողական հոգեբանության վերաբերյալ աշխատություններում ընդգրկված հարցերի շարքը ներառում է մտածողության խանգարումներ, ընկալման համակարգերի գործունեություն, ուսման, ուշադրության, հիշողության և նեյրոլեզվաբանության խնդիրներ: Ognանաչողական հետազոտության գործնական կիրառական ծրագրերն ուղղված են հիշողության բարելավմանը, որոշումների կայացման ճշգրտության բարձրացմանը, կրթական ծրագրերի որակի բարձրացմանը և մարդու գործունեության շատ ոլորտներում աշխատանքային գործընթացների օպտիմալացմանը:
Ognանաչողական հոգեբաններն աշխատում են պաթոլոգիական ոլորտում ՝ ուսումնասիրելով դեպրեսիայի, անհանգստության և այլ հիվանդությունների, սոցիալական հոգեբանության պատճառներն ու բուժումը, ուսումնասիրելով միջանձնային փոխազդեցությունները, զարգացման հոգեբանությունն ու անհատականությունը: Հոգեթերապևտիկ վերապատրաստում ստացած մասնագետներն օգնում են տարբեր մտավոր և հուզական խանգարումներ ունեցող հիվանդներին, ինչպես նաև գլխի վնասվածքներից հետո վերականգնողական շրջանում:
Ognանաչողական հոգեբանությունը տարբերվում է վարքային հոգեբանությունից ուսումնասիրության առարկայից: Բիհիվիորիստները կենտրոնանում են վարքի արտաքին դրսևորումների վրա, այն բանի վրա, ինչը կարելի է ուղղակիորեն դիտարկել: Ognանաչողական հոգեբանները հետաքրքրված են նույնականացնել ներքին մտավոր գործընթացները, որոնք հանգեցնում են դիտարկված վարքի:
Cանաչողական հոգեբանությունը մեթոդականորեն տարբերվում է հոգեվերլուծությունից: Հոգեվերլուծությունը հիմնված է ինչպես հիվանդի, այնպես էլ թերապեւտի սուբյեկտիվ զգացմունքների վրա: Ognանաչողական հոգեբանները գործում են գիտական մեթոդներով ՝ ակտիվորեն օգտագործելով գիտական գիտելիքների այնպիսի ոլորտների ֆունկցիոնալությունը, ինչպիսիք են նյարդաբանությունը, նեյրոֆիզիոլոգիան, մարդաբանությունը, լեզվաբանությունը և կիբեռնետիկան:
